kariminia.kateban.com, Articles by Morteza Karimi-Nia
  
آخرین نوشته ها
لینک های روزانه


    نسخه‌ای از تفسیر انوار التنزیل بیضاوی اکنون در ارزروم (ترکیه) یافته شده است که کاتبش (عبدالصمد بن محمود بن عبدالصمد الفاروقی) آن را در جمادی الاولی ۶۹۲ هجری کتابت کرده است و در انجامۀ نسخه اظهار می‌دارد که مولف تفسیر، بیضاوی در کمتر از یک سال پیش، در شوال ۶۹۱ هجری در تبریز درگذشته است. این شهادت می‌تواند مشکل تاریخ وفات بیضاوی شیرازی را که سخت محل اختلاف است، حل کند. منابع مختلف تراجم اسلامی، تاریخ‌های ۶۸۵، ۶۹۱، ۶۹۲، ۷۰۸، ۷۱۰، ۷۱۶، و حتی ۷۱۹ هجری را سال وفات او ذکر کرده‌اند. نگاه کنید به مقالۀ من با عنوان «بیضاوی، عبدالله بن عمر بن محمد»، در دانشنامۀ جهان اسلام، ج ۵، سال ۱۳۸۰، ص ۲۱۸-۲۲۱.

     زیرنویس:

    متن انجامه در نسخۀ ارزروم چنین است:

    تمّ المجلد الثاني من کتاب أنوار التنزیل وأسرار التأویل آخر مصنفات الإمام الأعظم المرحوم السعید الشهید قاضی قضاة المسلمین ووارث علوم الأنبیاء والمرسلین خاتم المجتهدین ناصر الملة والحق والدین أبي سعید عبدالله بن الإمام المعظّم المفتخر؟ إمام الحق والدین عمر البیضاوي قدس الله أرواحهما المطهرة وجزاهما عن الإسلام والمسلمین خیراً مع المجلد الأول علی یدي العبد المذنب الفقیر إلی رحمة الله تعالی عبدالصمد بن محمود بن عبدالصمد الفاروقي في أواسط جمادي الأولی لسنة اثنتین وتسعین وستمائة وقد انخرط المصنف سقی اللّه ثراه ورضي عنه وأرضاه في سلک الجواهر القدسیة بتبریز متعرّیاً عن جلباب الجسمیة في شوال لسنة إحدی وتسعین وستمائة أسال الله تعالی له الرضوان ولنفسی الرحمة والغفران والحمد لله حمداً یکافئ نعمه و یوافي مزیده وصلواته علی محمد وآله


    بخشی از مقالۀ قدیمی من راجع به تاریخ وفات بیضاوی در دانشنامۀ جهان اسلام، ج ۵، سال ۱۳۸۰، ص ۲۱۸ـ۲۲۱:

    تاریخ وفات بیضاوی سخت مورد اختلاف است؛ نخستین منابع نزدیک به زمان او سالِ ۶۸۵ را ذکر کرده‌اند (صفدی ، ج ۱۷، ص ۳۷۹؛ ابن‌کثیر، ج ۱۳، ص ۳۰۹؛ ابن‌عماد، ج ۵، ص ۳۹۲). کسانی هم تاریخ‌های ۶۹۱ و ۶۹۲ را گفته‌اند (یافعی ، ج ۴، ص ۱۶۵؛ اسنوی ، ج ۱، ص ۱۳۶؛ سبکی ، ج ۸، ص ۱۵۷، پانویس ۲). برخی نیز به سال‌های ۷۰۸، ۷۱۰، ۷۱۶ و ۷۱۹ اشاره کرده‌اند. خفاجی (متوفی ۱۰۶۹)، از شارحان تفسیر بیضاوی ، سال ۷۱۹ را معتمد می‌داند (بیضاوی ، ج ۱، مقدمة قره داغی ص ۵۶). شواهدی چند یکی از چهارتاریخ اخیر را تأیید می‌کند؛ از جمله، مکاتبه‌ای که میان بیضاوی و علامة حلّی (متوفی ۷۲۶) دربارۀ یکی از مسائل قواعدالاحکام صورت گرفته است (افندی اصفهانی ، ج ۱، ص ۳۸۲ـ۳۸۳؛ امین ، ج ۵، ص ۴۰۱)، و از آنجا که محتمل‌ترین تاریخ تألیف قواعد، ۶۹۹ است، این نامه‌ها می‌بایست پس از آن تاریخ نگاشته شده باشند. خوانساری (ج ۲، ص ۲۸۱) هم خاطرنشان کرده است که مقام و منزلت علاّ مه حلّی نزد سلطان محمد خدابنده از تمامی علمای آن زمان، از جمله بیضاوی، قاضی عضدالدین ایجی، محمدبن محمود آملی (صاحب نفائس الفنون) و مولی بدرالدین شوشتری برتر بود. این مسئله که چندان نادرست به نظر نمی‌آید، یقیناً پس از گرویدن سلطان به مذهب تشیع در ۷۱۰ بوده است و نشان می‌دهد که بیضاوی دست کم اندکی پس از این سال زنده بوده است. هر چند شواهدی از این دست، احتمال فوت او را در سال‌های بعد از ۷۱۰ تقویت می‌کند، بسیار بعید می‌نماید که نزدیک‌ترین منابع زمانی به خود بیضاوی، در سال وفات او حدود سی سال اشتباه کرده باشند. همچنین، معقول نیست که صفدی (متولد ۶۹۶) در زمان وفات بیضاوی حدوداً بیست ساله بوده باشد، اما وفات او را یازده سال قبل از تولد خود ثبت کرده باشد.

     زیرنویس:
    شنبه ۱۵ خرداد ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۲۶
    نظرات



    نمایش ایمیل به مخاطبین





    نمایش نظر در سایت