چکیده: کهن‌ترین دستنویس فارسی که تاکنون شناخته شده، نسخه‌ای از کتاب الابنیة عن حقایق الأدویة متعلق به سال 447 هجری است؛ اما در میان نسخه‌های قرآنی قدیم‌تر گاه یادداشت‌هایی می‌توان یافت که اطلاعات ما در خصوص فارسی نویسی ایرانیان را به زمانی بسیار قدیم‌تر می‌برد. یکی از این اسناد، مجموعه یادداشت‌های خَیقانی یا خایقانی (از اهالی طوس خراسان) است که در هنگام...

در نگارش برخی از کلمات قرآنی، واو و یاء انتهای کلمه به دلیل آوایی و صوتی حذف شده است. در این موارد، علت حذف ظاهراً عامل صرفی یا نحوی نیست، بلکه آوایی است. مثلاً در آیه‌ی «و إنّ الله لَهادِ الذین آمنوا (حج، 54)، عبارت صحیح "لهادی الذین" بوده است، اما ی در اتصال کلام به دلیل آوایی تلفظ نمی‌شود؛ و از همین رو در کتابت نیز حذف شده است. این امر شاهد دیگری است بر ماهیت شفاهی...

مدتی پیش به نسخه‌ای از تفسیر قرآن برخوردم که در کتابخانه چستربیتی به شماره 3738، و عکس آن در کتابخانۀ آیة الله مرعشی در قم است. این تفسیر مجهول المولف از آغاز سوره‌ی مریم تا پایان سوره ناس را شامل می‌شود. احتمالاً مفسر ایرانی، اهل خراسان بزرگ، و چه بسا ساکن نیشابور است. نسخه در ایران کتابت شده و بعدها افزوده‌هایی به فارسی به آن اضافه شده است. با مقایسۀ آن با تفاسیر...