احمد بن ‌السهروردی قره قوشی بکری، مشهور به احمد سهروردی (۶۵۴-۷۴۱ ه‍.ق) و ملقب به شیخ‌زاده، خوشنویس برجستۀ دورۀ ایلخانی است که بیشتر عمر خود را در بغداد گذرانده است. اندک نسخه‌های باقی مانده از کتابت قرآن وی نشان از مهارت فوق العادۀ وی در کتابت انواع خطوط اسلامی دارد، تا آنجا که وی را یاقوت ثانی خوانده‌اند. معروف‌ترین نسخه‌های بجا مانده از قرآن‌های وی را در...

تاریخ قرآن، اثر شادروان دکتر محمود رامیار (چاپ نخست، تهران، 1346) نخستین اثر فارسی با چنین عنوانی است که نسخۀ بازنگری شدۀ آن در حجمی قریب 800 صفحه از سوی انتشارات امیرکبیر در سال 1362 انتشار یافت. این اثر که همچنان در بسیاری زمینه‌ها جامع و بی‌بدیل مانده است، به روشنی بازنمایانندۀ تمام ظرفیت منابع اسلامی و نیز حاوی گزارش و بررسی آرای غربیان درخصوص تاریخ قرآن است....

به گفتۀ عبدالله افندی، وزیر مغربی از مشایخ شریف مرتضی بوده است (افندی، ریاض العلماء، 2/146؛ قس امین، اعیان الشیعة، 6/114 که آن را به‌درستی اثبات نشده می‌داند)، اما از پیوند و ارتباط این دو ادیب و عالم بزرگ شیعه نشانه‌های بیشتر در اسناد و منابع تاریخی به‌جا مانده است. شریف مرتضی (م 436 ق) تقریباً سراسر زندگی علمی و سیاسی خود را در بغداد گذرانده و وزیر مغربی از 402 هجری تا...

در اردیبهشت سال 1393، نخستین بار به دیدار با آیت‌الله سیستانی در نجف مشرف شدم. از آنجا که ایشان به تازگی نخستین مقالۀ انتشار یافته‌ام به عربی دربارۀ وزیر مغربی و تفسیر المصابیح را مطالعه کرده بودند، بیشترین بخش گفتگو در این دیدار و دیدار بعدی‌ام با ایشان به این موضوع اختصاص یافت. از همان آغاز، چون دانستم آیت الله سیستانی هم از کشف نسخه‌های خطی این اثر بسیار...

کتابخانۀ حرم علوی (مکتبة الروضة الحیدریة یا الخزانة الغرویة) در نجف اشرف یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های قرآنی و تفسیری را در خود جای داده است. بیش از 500 نسخۀ از مصاحف قرآن و تفاسیر قرآنی بسیار ارزشمند در این کتابخانه نگهداری می‌شود که برخی از آنها، قریب یکهزار سال پیش بر آستان حرم علوی وقف شده‌اند. تاکنون دو فهرست ناقص از این مصاحف انتشار یافته است: نخست به قلم استاد...

در انتهای نسخۀ قرآنی و تفسیریِ شمارۀ 4129 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، گزارشی کوتاه از روایت معروف جمع و تدوین قرآن در زمان خلیفۀ نخست به دست زید بن ثابت آمده، و سپس مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است. من در مقاله منتشر نشده‌ای در شمارۀ آتی، 182 از مجلۀ آینه پژوهش کوشیده‌ام نشان دهم این نسخه به احتمال قوی، حاوی آرای قرآنی و تفسیری ابوالرضا ضیاءالدین سید فضل‌الله...