این دو برگ فارسی پنج سال پیش در حراج بنهامز به فروش رفته است. خط آن نسخ کهن است، اما تیترها به کوفی مشرقی کتابت شده است. تعداد نوشته‌ها و یادداشت‌های فارسی تاریخ‌دار که از پیش از سال 485 هجری می‌شناسیم، بسیار اندکند. شاید پنج نمونه بیشتر نباشند. اصل این قطعه در 13 برگ به فروش رسیده است. بازنویسی متن را با همان املای کهن در زیر می‌آورم. بسم الله الرحمن الرحیم | لا...

For nearly a thousand years, certain copies of the Qurʾān have been ascribed to such prominent Islamic figures as Imām ʿAlī and other Shīʿa Imāms. Although no evidence of ascription is found from the first three centuries, nearly two hundred copies of such manuscripts and fragments are found today around the world, especially in Shiite areas. After a historical overview of the phenomenon and classification of the various types of ascribed codices, this article provides evidence for the rejection of these ascriptions and that establishes the colophons as forgeries. The last part of the article includes a table of about two hundred Qurʾānic...

یحیی بن هبة الله الحسینی، کاتب و مُذهّب نسخۀ قرآن، از آغاز قصد تدوین این اثر و وقف آن بر آستان مقدس امام رضا علیه السلام را داشته است. لذا خود در ابتدا و پایان برخی از اجزای این قرآن، با قلم ثلث یا کوفی، به کتابت و وقف آن بر حرم مقدس رضوی اشاره کرده است. با این همه، پس از درگذشت وی، یکی از نزدیکان وی (احتمالاً فرزند دانشمند وی، و نقیب شیعیان بیهق، ابومنصور محمد بن...

از مقالۀ در حال انتشار قرآن یحیی بن هبة الله حسینی نمونه‌ای از زیباترین کتابت‌های قرآنی در ایران قرن ششم هجری است که به دست عالمی شیعی از سادات حسینی در شهر بیهق کتابت شده و در سال 535 هجری بر حرم رضوی وقف شده است. درواقع کاتب این اثر را از آغاز، به نیت وقف بر حرم مولایش، امام رضا علیه السلام کتابت و به زیبایی تمام تزیین و تذهیب و تجلید کرده است. سایر ویژگی‌های...

مقدمه قرآن‌های کوفی در ایران و دیگر پاره‌های آن در جهان، مرتضی کریمی‌نیا، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، ۱۴۰۱. ۵۸۴صفحه، رنگی، شابک:۹۷۸۶۰۰۶۲۳۹۷۶۷. فهرست نویسی نسخه‌های قرآنی در ایران هنوز راه زیادی برای پیمودن در پیش دارد. از آنجا که این نسخه‌های قرآنی مختلف در کتابخانه‌ها و موزه‌های ایران و کشورهای همسایه، در لابلای سایر آثار علمی برجا...

قرآن‌های کوفی در ایران و دیگر پاره‌های آن در جهان، مرتضی کریمی‌نیا، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، 1401. 584صفحه، رنگی، شابک:9786006239767. دستنویس‌های قرآنی به خط حجازی و کوفی کهن‌ترین اسناد برجا مانده از میراث اسلامی به شمار می‌آیند. این کتاب تلاشی است نخستین برای توجه دادن پژوهشگران میراث ایرانی‌ـ‌اسلامی و علاقمندان نسخه‌های قرآنی به مهم‌ترین...

کتاب متن و تفسیر، اثر استاد مدرسی طباطبایی، در تابستان امسال از سوی انتشارات هاروراد در 456 صفحه منتشر شد، و نسخه‌ای الکترونیک از بخشی از کتاب نیز اخیراً در فضای مجازی انتشار یافت. برای معرفی کتاب اینجا را ببینید. پس از انتشار کتاب، مدتی پیش با مؤلف محترم تماس گرفتم تا برای برگردانی فارسی از این کتاب، اجازه بگیرم. ایشان فروتنانه نخست آن را شایستۀ ترجمه...

مصحف المشهد الرضوي یا Codex Mashhad عنوانی است که من به ترکیب دو نسخۀ کهن قرآنی به شماره‌های 18 و 4116 در کتابخانۀ آستان قدس رضوی داده‌ام که در اصل یک قرآن کامل را تشکیل می‌داده‌اند اما به دلایلی نامعلوم از هم جدا افتاده‌اند. این کهن‌ترین اثر قرآنی در ایران، و حجیم‌ترین نسخۀ حجازی در قطع عمودی (با 252 برگ) در سراسر جهان است که تاکنون می‌شناسیم. داستان کشف این دو تنها نسخۀ...

آرشیف ملی افغانستان مهم‌ترین مرکز نگهداری اسناد کهن و نسخه‌های خطی افغانستان در کابل است. این مرکز در دهه‌های اخیر به سبب جنگ و ناامنی مکرراً مورد دستبرد قرار گرفته و آثار زیادی از آن به سرقت رفته است. یکی از تازه‌ترین این موارد نسخه‌ای از قرآن به خط کوفی منسوب به خط امام حسن مجتبی علیه السلام است. این نسخه به شمارۀ 4 از سال 1335 شمسی در موزه کابل و بعدا در آرشیف...

یکی از نسخه‌های کهن موجود در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، قرآنی 150 پاره است که تمامی آن را محمد بن محمد بن ابی الحسن کبریتی در سال 528 هجری احتمالاً در نیشابور کتابت کرده است. خط نُسخه نَسخ زیبای ایرانی است و تذهیب و تزیینات آن نیز بسیار چشمگیر. اندازۀ اوراق 15*10 سانتی متر است و هر صفحه، تنها 4 سطر دارد. کتابت نسخه‌های قرآن در 150پاره، در قطع کوچک و با چهار سطر در هر صفحه،...

جزءهای قرآنی به شماره‌های 3041، 3042، 3043، و 3044 در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، حاوی یادداشت‌هایی کهن به فارسی و عربی از کاتب و واقف‌اند. اصل این قرآن در 30 جزء جداگانه به خط نسخ اولیه، آمیخته با عناصری از خط کوفی مشرقی کتابت شده است. دستخط کاتب بسیار ساده و ابتدایی است و از هیچ ظرافتی برخوردار نیست. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که این نسخۀ قرآنی از نمونه‌های عادی بوده که...

چکیده: یکی از معروف‌ترین نسخه‌های قرآن منسوب به دستخط امام علی علیه السلام، قرآن کوفی کاملی به شمارۀ 1 در کتابخانۀ حرم امام علی علیه السلام در نجف اشرف است. انتساب قطعی این نسخه به دستخط امام علیه السلام پذیرفتنی نیست، اما این نسخه را می‌توان یکی از باارزش‌ترین نسخه‌های کوفی متعلق به سدۀ دوم هجری به شمار آورد. مقالۀ حاضر برای نخستین بار، جوانب مختلف...

قرآن و سنت تفسیری‌اش: مقالاتی درباب تاریخ تفسیر در قرون نخست، اندرو ریپین، ترجمه و ویرایش مرتضی کریمی‌نیا، قم: انتشارات ادبیات با همکاری مرکز و کتابخانۀ مطالعات اسلامی به زبانهای اروپایی، 1400. 456ص. شابک: 9786229739747. امروزه مطالعات تفسیری در کنار مطالعات قرآنی دو شاخۀ مهم از حوزۀ پژوهش‌های مربوط به تکوین دین اسلام و تحولات فرهنگی و اجتماعی سده‌های نخست اسلامی...

نشانه‌هایی در دست است که از حدود قرن چهارم هجری، کتابت و دستخط برخی از نسخه‌های قرآنی به خط کوفی را به امام علی علیه السلام یا دیگر صحابه، چون خلیفۀ سوم، عثمان بن عفان نسبت داده‌اند. از سوی دیگر جستجو در مجموعه‌های خصوصی، موزه‌ها و کتابخانه‌های ایران و جهان نشان می‌دهد اکنون قریب به 200 نسخۀ کامل یا ناقص قرآن منتسب به دستخط امام علی علیه السلام یا یکی دیگر از...

كتاب‏شناسی مطالعات قرآنی در زبانهای اروپایی، تألیف مرتضی کریمی نیا، پیشگفتار از اندرو ریپین، قم، مؤسسۀ فرهنگی ترجمان وحی، 1391، 800ص. Bibliography of Qurʾanic Studies in European Languages, by Morteza Karimi-Nia, Foreword by Andrew Rippin, Qum, CTHQ, 2012. 800pp. ISBN: 978-600-92543-2-3 کتاب‌شناسی يعنی «فهرستی از مجموعه نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص». اين تعريف درست است؛ اما کتاب‌شناسی امری بسيار فراتر از اين هم هست....