چکیده: کهن‌ترین دستنویس فارسی که تاکنون شناخته شده، نسخه‌ای از کتاب الابنیة عن حقایق الأدویة متعلق به سال 447 هجری است؛ اما در میان نسخه‌های قرآنی قدیم‌تر گاه یادداشت‌هایی می‌توان یافت که اطلاعات ما در خصوص فارسی نویسی ایرانیان را به زمانی بسیار قدیم‌تر می‌برد. یکی از این اسناد، مجموعه یادداشت‌های خَیقانی یا خایقانی (از اهالی طوس خراسان) است که در هنگام تصحیح قرآنی سی پاره (جزء)، به زبان فارسی و در پایان هر یک از این اجزاء نوشته است. مقالۀ حاضر به معرفی 5 جزء کشف شده از این قرآن در دو کتابخانۀ چستربیتی و کتابخانۀ ملی اسرائیل، برگ‌نوشته‌هایی پراکنده از آن در موزه‌های مختلف جهان، و نیز به بررسی جوانب مختلف تاریخی و ادبی در نوشته‌های فارسی خَیقانی می‌پردازد و در پایان به دیگر نمونه یادداشتهای کهن فارسی در نسخههای قرآنی اشاره میکند.

انتشار یافته در آینۀ میراث، سال پانزدهم، شمارۀ پیاپی 61 (پاییز و زمستان 1396)، ص 9ـ26.

برای دریافت مقاله کلیک کنید